Qua công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, có những nhận thức và đánh giá khác nhau trong việc xem xét xóa án tính ở một số trường hợp cụ thể. Tác giả nêu một vụ việc đã xảy ra để bạn đọc cùng trao đổi xác định Nguyễn Văn H có phạm tội Đánh bạc theo khoản 1 Điều 321 Bộ luật hình sự hay không?.
Nội dung vụ án: Hồi 10h30’ ngày 16/5/2018, Công an huyện K kết hợp cùng Công an xã V kiểm tra phát hiện tại nơi ở của Nguyễn Văn H ở xã V, huyện K có Nguyễn Văn H; Hoàng Văn C; Tạ Đức P; Hoàng Văn T và Nguyễn Văn T đang đánh bạc bằng hình thức đánh Sóc đĩa với số tiền đánh bạc là: 2.230.000đ (hai triệu hai trăm ba mươi ngàn đồng). Quá trình xác minh làm rõ: Ngày 30/7/2012 Nguyễn Văn H bị Tòa án nhân dân huyện K xử phạt 06 tháng tù nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách 12 tháng về tội Đánh bạc, phạt bổ sung số tiền là 3.000.000đ và án phí sơ thẩm hình sự là 200.000đ (số tiền H và đồng phạm đánh bạc trong vụ án được xét xử vào ngày 30/7/2012 là 5.700.000đ). Bản án có hiệu lực pháp luật, H đã chấp hành xong thời gian thử thách là ngày 30/7/2013, nhưng chưa thi hành án số tiền phạt và án phí do Chi cục THADS huyện K quên không ra Quyết định thi hành án đối với H. Đến ngày 21/5/2018, H đến Chi cục THADS huyện K xin tự nguyện nộp số tiền phạt và án phí là 3.200.000đ trước khi có Quyết định thi hành án ngày 8/6/2018.
Vụ việc hiện có hai quan điểm giải quyết như sau:
Quan điểm thứ nhất: Sau khi bản án có hiệu lực pháp luật, ngoài việc H phải chấp hành thời gian thử thách của án treo, thì H cũng phải có nghĩa vụ thi hành số tiền phạt là 3.000.000đ (ba triệu đồng) và án phí là 200.000đ. Nhưng đến ngày 21/5/2018, H mới đến cơ quan thi hành án dân sự huyện K nộp số tiền phải thi hành là 3.200.000đ. Do đó ở thời điểm ngày 16/5/2018 (là ngày mà H cùng các đối tượng trên thực hiện hành vi đánh bạc sát phạt nhau bằng tiền tại nhà của mình) thì H chưa được xóa án tích. Nên hành vi đánh bạc ngày 16/5/2018 của H đã đủ yếu tố cấu thành tội Đánh bạc quy định tại khoản 1 Điều 321 Bộ luật hình sự, cần phải được khởi tố, điều tra, xử lý.
Quan điểm thứ hai: Căn cứ các quy định của Luật thi hành án dân sự, khi nhận được bản án có hiệu lực pháp luật của Tòa án thì Chi cục THADS huyện K phải chủ động ra Quyết định thi hành án yêu cầu H phải thi hành đối với khoản tiền phạt và án phí là 3.200.000 đồng, nhưng đến ngày 16/5/2018 (ngày H thực hiện hành vi đánh bạc mới) Chi cục THADS huyện K vẫn chưa ra Quyết định thi hành án đối với H, nên việc H chưa nộp số tiền phải thi hành án 3.200.000 đồng là do lỗi của Chi cục thi hành án dân sự huyện K. Theo nguyên tắc có lợi cho người vi phạm thì không xem xét xử lý hình sự đối với Nguyễn Văn H.
Quan điểm của tác giả đồng tình với quan điểm thứ hai là không xử lý hình sự đối với Nguyễn Văn H, bởi vì: Căn cứ vào những quy định của Luật thi hành án dân sự năm 2008 đối chiếu với những tình tiết trong vụ việc cụ thể nêu trên thấy rằng: Ngày 30/7/2012 Tòa án nhân dân huyện K xử phạt Nguyễn Văn H 06 tháng tù nhưng cho hưởng án treo, bản thân H không kháng cáo và VKS cũng không kháng nghị về nội dung này của bản án, nên bản án ngày 30/7/2012 có hiệu lực sau khi hết thời hạn kháng cáo, kháng nghị. Tính đến ngày 16/5/2018 đã quá thời hạn 5 năm, thời hiệu yêu cầu thi hành án dân sự đã hết.
Theo quy định tại khoản 5 Điều 3 luật thi hành án dân sự năm 2008 quy định “Thời hiệu yêu cầu thi hành án là thời hạn mà người được thi hành án, người phải thi hành án có quyền yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự tổ chức thi hành, hết thời hạn đó thì mất quyền yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự tổ chức thi hành án theo quy định của Luật này”.
Điều 30 luật thi hành án quy định thời hiệu thi hành án: “Trong thời hạn 05 năm, kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, người được thi hành án, người phải thi hành án có quyền yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền ra quyết định thi hành án”.
Điều 36. Ra Quyết định thi hành án:
“1. Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự chủ động ra quyết định thi hành án đối với phần bản án, quyết định sau đây.
a) Hình phạt tiền,…án phí
…
Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể tù ngày nhận được bản án, quyết định, Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự phải ra quyết định thi hành án.
Bản án xét xử H ngày 30/7/2012 của Tòa án đã được gửi cho Chi cục THADS huyện K, trong trường hợp này Chi cục THADS huyện K là đơn vị phải chủ động ra quyết định thi hành trong thời hạn 5 ngày. Nhưng sau khi nhận được bản án đã có hiệu lực trong thời hạn 5 năm, Chi cục THADS huyện K đã không ra quyết định thi hành án thì đương nhiên H được hưởng thời hiệu thi hành án dân sự và không có nghĩa vụ phải thi hành hình phạt bổ sung và án phí của bản án nữa nên sau ngày 30/7/2017 H được coi như đã thi hành xong toàn bộ bản án, căn cứ vào khoản 1 Điều 70 Đương nhiên được xóa án tính của Bộ luật hình sự năm 2015 quy định “Đương nhiên được xóa án tính được áp dụng đối với người bị kết án không phải về các tội quy định tại Chương XIII và Chương XXVI của Bộ luật này khi họ đã chấp hành xong hình phạt chính, thời gian thử thách án treo hoặc hết thời hiệu thi hành bản án và đáp dứng các điều kiện quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều này”. Tại khoản 1 của Điều 70 trên đã nêu rõ khái niệm về đương nhiên được xóa án tích trong quá trình giải quyết thực tiễn còn có nhiều cách hiểu khác nhau, cũng có quan điểm cho rằng việc xóa án tích phải thi hành xong toàn bộ bản án gồm cả hình phạt chính và hình phạt bổ xung. Nhưng cũng có quan điểm cho rằng chỉ cần thi hành xong hình phạt chính còn hình phạt bổ sung chỉ cần thi hành xong trước ngày thực hiện tội phạm mới là được. Chính từ những nhận thức và cách hiểu khác nhau như vậy ngày 7/4/2017 Tòa án nhân dân tối cao đã có công văn số 01 về giải đáp một số vấn đề nghiệp vụ tại điểm 10 phần I về hình sự công văn đã hướng dẫn “Người bị kết án đương nhiên được xóa án tích nếu kể từ ngày chấp hành xong hình phạt chính mà không phạm tội mới trong thời gian quy định tại khoản 2 Điều 70 Bộ luật hình sự năm 2015, còn các hình phạt bổ sung và các quyết định khác của bản án họ có thể thực hiện bất kỳ lúc nào, chỉ cần trước ngày phạm tội mới”. Đối chiếu vào trường hợp của H thì thấy: mặc dù H không thi hành khoản tiền 3.200.000đ và không phải thi hành vì đã hết thời hiệu nên coi như H đã thi hành xong toàn bộ bản án và được xóa án tích. Vì vậy, ngày 16/5/2018 H thực hiện hành vi đánh bạc dưới 5 triệu đồng không phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại khoản 1 Điều 321 Bộ luật hình sự. Trường hợp này cũng được xem xét tương tự người bị kết án không phải chấp hành bản án được quy định tại Điều 60 BLHS năm 2015 quy định thời hiệu thi hành bản án là 5 năm; 10 năm; 15 năm; 20 năm nếu hết thời hiệu trên thì người bị kết án không phải chấp hành bản án đã tuyên.
Tác giả xin nêu ra để các bạn đọc cùng nghiên cứu trao đổi kinh nghiệm giải quyết vụ việc nêu trên./.
Nguyễn Minh Tiến- VKS tỉnh Hưng Yên