Tình hình tai nạn lao động trong năm qua trên địa bàn cả nước chưa có biểu hiện giảm, ngày càng diễn biến phức tạp. Theo Thông báo số 4223/TB-BLĐTBXH ngày 11/9/2024 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội trong 06 tháng đầu năm 2024 trên địa bàn cả nước đã xảy ra 3.201 vụ tai nạn lao động (TNLĐ) làm 3.065 người bị nạn trong đó: Số vụ TNLĐ chết người: 320 vụ; số người chết vì TNLĐ: 346 người; số người bị thương nặng: 810 người, thiệt hại về tài sản trên 410 tỷ đồng trong số những vụ tai nạn lao động đã có 17 vụ bị khởi tố vụ án hình sự. Các vụ tai nạn lao động nghiêm trọng làm chết hoặc bị thương nhiều người xảy ra trong lĩnh vực xây dựng, xi măng, khai thác khoáng sản, sản xuất vật liệu xây dựng, dịch vụ… Trong đó, 6 tháng đầu năm 2024 trên địa bàn tỉnh Hưng Yên tai nạn lao động trong khu vực có quan hệ lao động và khu vực người lao động làm việc không theo hợp đồng đã xảy ra 60 vụ trong đó: Số người bị nạn 61; số vụ người chết 05; số người chết 06; số người bị thương nặng 13.
Ảnh minh họa
Nguyên nhân chính của các vụ tai nạn lao động nghiêm trọng chủ yếu xuất phát từ ba yếu tố sau:
Đối với Doanh nghiệp (người sử dụng lao động): Không xây dựng quy trình, biện pháp làm việc an toàn, hoặc có quy trình thì cũng không rõ ràng, dẫn đến tình trạng làm việc lộn xộn, thiếu kiểm soát, không đồng bộ. Không huấn luyện an toàn lao động hoặc huấn luyện chưa đầy đủ cho người lao động. Thiết bị không đảm bảo an toàn, hoặc không trang bị phương tiện bảo vệ. Việc đầu tư vào công nghệ còn có hạn chế, chưa đầu tư trang bị hệ thống giám sát tự động, cảm biến an toàn và thiết bị thông minh sẽ giúp phát hiện sớm các nguy cơ và giảm thiểu sự cố. Chưa quan tâm công tác đào tạo, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát về kỹ thuật, quy trình sử dụng máy móc, đặc biệt các máy móc được nhập khẩu từ nước ngoài về.
Đối với người lao động: Thiếu kiến thức và kỹ năng làm việc an toàn, đặc biệt là những người mới vào nghề chưa được đào tạo đầy đủ các quy tắc an toàn lao động, dẫn đến những sai lầm nghiêm trọng trong quá trình làm việc. Không nắm vững được các kỹ năng cần thiết khiến họ dễ mắc sai lầm. Áp lực công việc lớn cùng với thời gian làm việc kéo dài người lao động thường rơi vào trạng thái mệt mỏi, căng thẳng, thiếu tập trung, sự cạnh tranh trong công việc để nổi bật dẫn đến làm việc quá sức, bỏ qua quy định an toàn lao động, bên cạnh đó môi trường làm việc nguy hiểm và điều kiện khắc nghiệt cũng là một trong những yếu tố dẫn đến tai nạn lao động.
Việc thanh tra, kiểm tra chấp hành quy định an toàn lao động của các doanh nghiệp trên địa bàn, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ của các cơ quan quản lý nhà nước còn chưa cao. Hoạt động thanh tra, kiểm tra chưa chú ý các lĩnh vực có nhiều nguy cơ xảy ra tai nạn lao động, sự cố nghiêm trọng. Công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức, pháp luật về an toàn lao động còn chung chung chưa phù hợp với từng lĩnh vực và ngành nghề, khi phát hiện ra các sai phạm của doanh nghiệp trong an toàn lao động không xử lý nghiêm khắc là một trong nguyên nhân dẫn đến tình trạng tai nạn lao động gia tăng.
Hiện trường vụ tai nạn lao động tại Công ty trách nhiệm hữu hạn Bao bì Công nghiệp Việt Nam
Qua việc giải quyết vụ án Vi phạm quy định về an toàn lao động xảy ra tại Công ty trách nhiệm hữu hạn Bao bì Công nghiệp Việt Nam- chi nhánh Hưng Yên có trụ sở tại phưởng Bạch Sam, thị xã Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên, theo Quyết định khởi tố vụ án hình sự số 136 ngày 14/11/2024 của Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thị xã Mỹ Hào; tác giả nhận thấy, để thực hiện tốt công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát giải quyết các nguồn tin về tai nạn lao động đối với vụ việc tai nạn lao động khi vận hành máy, Kiểm sát viên cần lưu ý đến việc thu thập tài liệu, chứng cứ và xác minh rõ những nội dung cụ thể như sau:
Đối với Doanh nghiệp: Cần xác minh, thu thập các tài liệu về việc thành lập doanh nghiệp, hoạt động kinh doanh nghành nghề gì; người đại diện theo pháp luật; hợp đồng mua máy móc (chỉ thu thập đối với máy mà gây tan nạn lao động); quy định vận hành an toàn máy theo hướng dẫn sử dụng máy (thông thường đều là máy nhập ngoại vì vận cần phải dịch thuật); việc phổ biến đến công nhân công ty như thế nào; quá trình vận hành máy có bao nhiêu ca thời gian từng ca; mỗi ca bao nhiêu người; ai là tổ trưởng, tổ phó, thợ máy, công nhân vận hành… nhiệm vụ của từng người này theo quy trình vận hành máy?...Ngoài ra cần thu thập Hợp đồng lao động để xác định nhiệm vụ công việc người lao động được giao thực tế có đúng với công việc mô tả trong hợp đồng không.
Khi có vụ tai nạn lao động xảy ra cần căn cứ vào Điều 35 Luật An toàn vệ sinh lao động, Điều 11 Nghị định số 39/2016/NĐ-CP ngày 15/5/2016 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn vệ sinh lao động thông báo vụ tai nạn lao động đến Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh biết để tiến hành thành lập Đoàn điều tra tai nạn lao động theo quy định của pháp luật. Sau khi Đoàn điều tra về tai nạn lao động tiến hành điều tra cần căn cứ vào Điều 20 Nghị định 39/2016 của Chính phủ yêu cầu cung cấp thông tin kết quả điều tra trong đó cần có những nội dung sau: Công ty có xây dựng nội quy lao động, thỏa ước lao động tập thể hay không; việc báo cáo định kỳ về công tác an tòan lao động về tình hình tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; nội quy, quy trình bảo đảm an toàn nơi làm việc; danh sách quản lý lao động làm công việc nặng nhọc, nguy hiểm; kế hoạch ứng cứu khẩn cấp; định kỳ có thực hiện việc kiểm tra bảo dưỡng máy, thiết bị…quy trình xử lý sự cố tai nạn lao động, bảo hộ lao động, phương tiện bảo vệ cá nhân; việc ban hành quy định về đào tạo chuyên môn nghiệp vụ và huấn luyện an toàn, có được cấp giấy chứng nhận huấn luyện, thẻ an toàn lao động…
Đối với máy móc xảy ra tai nạn: Cần làm rõ có phải là thiết bị nằm trong danh mục máy, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động theo Thông tư số 36/2019/TT-BLĐTBXH ngày 30/12/2019 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành danh mục các loại máy, thiết bị, vật tư, chất có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động. Công việc vận hành loại máy này có thuộc danh mục công việc có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn, vệ sinh lao động ban hành kèm theo Thông số 06/2020 /TB-BLĐTBXH ngày 20/8/2020 của Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Những văn bản pháp luật hiện hành quy định về yêu cầu trình độ chuyên môn đối với người điều khiển, vận hành như thế nào… Cần giám định máy móc có liên quan về vấn đề sự cố về kỹ thuật.
Đối với những người vận hành máy móc: Cần làm rõ việc đào tạo huấn luyện an toàn, vệ sinh lao động; đào tạo vận hành máy của công ty. Mỗi máy khi hoạt động chia làm bao nhiêu ca, thời gian của từng ca, ai là tổ trưởng, tổ phó, thợ máy, công nhân đầu vào máy và công nhân đầu ra của máy. Nhiệm vụ cụ thể của từng người khi vận hành như thế nào được quy định tại quy trình, quy đinh, hướng dẫn nào? Khi xảy ra hậu quả nghiêm trọng thì lỗi do ai đã vi phạm những quy trình, quy định, hướng dẫn trong quá trình vận hành…
Từ thực tiễn giải quyết án về tai nạn lao động để có thể xác định chính xác được chúng ta cần: Căn cứ vào kết quả khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm máy, bệnh án, khám nghiệm tử thi (nếu có); kết luận giám định về: Nguyên nhân chết, cơ chế hình thành dấu vết, kết luận về điều tra an toàn lao động, lời khai của những người trong ca tham gia vận hành máy, ai là người đã vi phạm quy định về an toàn lao đồng thể hiện qua hành vi không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đẩy đủ, không đúng quy trình,…với lỗi cho rằng hậu quả tác hại không xảy ra hay do cẩu thả mà không nhận thức được hậu quả tác hại hại của hành vi mặc dù phải thấy trước hoặc buộc phải thấy trước. Trên cơ sở các kết quả trên chúng ta sẽ xác định được hành vi của một trong cá nhân gây nên hậu quả để từ đó mới có biện pháp xử lý phù hợp.
Trên đây là quan điểm cá nhân của tác giả trong việc thực hành quyền công tố, kiểm sát giải quyết nguồn tin và vụ án hình sự về tai nạn lao động. Rất mong nhận được sự trao đổi, góp ý của các đồng nghiệp./.
Đặng Hiền Dung- VKSND thị xã Mỹ Hào