Ngày 29 tháng 6 năm 2024 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XV, kỳ họp thứ 7 đã thông qua Luật quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2025 (Gọi tắt là Luật VK, VLN và CCHT năm 2024). Để hướng dẫn chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật VK, VLN và CCHT ngày 15 tháng 11 năm 2024 Chính phủ đã có Nghị định số 149/2024/NĐ-CP và ngày 15 tháng 11 năm 2024 Bộ công an ban hành Thông tư số 75/2024/TT-BCA quy định chi tiết một số điều của Luật VK, VLN và CCHT. Ngày 18 tháng 7 năm 2025 Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra - Bộ công an đã có Văn bản số 4442/C01-P2 về việc giải đáp khó khăn vướng mắc trong giải quyết vụ việc, vụ án khi Luật VK, VLN và CCHT có hiệu lực thi hành.
Trong Luật VK, VLN và CCHT có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2025 có nhiều điểm mới, trong phạm vi bài viết này tác giả chỉ đề cập đến một điểm mới đó là Dao có tính sát thương cao là Vũ khí quân dụng hoặc Vũ khí thô sơ
Thực tiễn qua công tác Kiểm sát thời gian qua, việc các đối tượng trong vụ việc, vụ án sử dụng vũ khí thô sơ như dao, tương tự dao, dao nhọn sắc có tính chất sát thương cao (dao bầu, dao phay, dao quắm…) xảy ra nhiều, hành vi các đối tượng rất manh động, gây bức xúc trong xã hội, hoang mang lo lắng trong nhân dân. Tình trạng đối tượng thanh thiếu niên thành lập nhóm tội phạm tự hoán cải các loại dao sắc, nhọn, hàn thêm tuýt sắt dài từ 1,5m đến 2m để giải quyết mâu thuẫn, thanh toán lẫn nhau, đe dọa người dân... Tính sát thương của các hung khí này cũng nguy hiểm như các loại vũ khí quân dụng khác. Chính vì vậy Luật VK, VLN và CCHT năm 2024 đã đưa Dao có tính sát thương cao vào nhóm Vũ khí nhằm điều chỉnh hành vi của các đối tượng gây án, giảm tác hại, hậu quả của tội phạm.
Theo quy định tại khoản 4 Điều 3 Nghị quyết số 03/2022/NQ-HĐTP ngày 09/9/2022 của Hội đồng thẩm phán tòa án nhân dân Tối cao quy định “Sử dụng trái phép vũ khí quân dụng quy định tại khoản 1 Điều 304 của BLHS là sử dụng vũ khí quân dụng không có giấy phép hoặc không được phép của người hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm phát huy tác dụng của vũ khí, phương tiện đó ví dụ: hành vi sử dụng súng quân dụng là lên đạn, bóp cò; hành vi sử dụng lưu đạn là rút chốt, giật nụ xùy”. Tại Phụ lục 5 - Danh mục Dao có tính sát thương cao ban hành kèm theo Thông tư số 75/2024/TT-BCA ngày 15 tháng 11 năm 2024 của Bộ trưởng công an quy định có 4 chủng loại Dao có tính sát thương cao gồm: Dao sắc, nhọn; Dao sắc; Dao gấp, dao bấm; Dao tự chế hoặc hoán cải (có hình vẽ tượng trưng).
Hình ảnh dao sắc, nhọn đối tượng dùng để gây thương tích
Từ những quy định trên khi các đối tượng gây án sử dụng Dao có tính sát thương cao xâm phạm tính mạng, sức khỏe con người trái pháp luật, có hậu quả cụ thể xảy ra như chết người hoặc gây tổn hại sức khỏe cụ thể thì những phương tiện gây án này sẽ được coi là vũ khí quân dụng được quy định tại điểm d khoản 2 điều 2 Luật VK, VLN và CCHT năm 2024. Các đối tượng gây án sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hai tội “Sử dụng trái phép vũ khí quân dụng- Điều 304 BLHS” và tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe tương ứng.
Tại điểm b khoản 4 Điều 2 Luật VK, VLN và CCHT năm 2024 quy định: Đối với trường hợp các đối tượng trong vụ án sử dụng Dao có tính chất sát thương cao với mục đích để thực hiện hành vi phạm tội, gây rối, làm mất trật tự công cộng hoặc chống đối cơ quan, tổ chức thực hiện nhiệm vụ, người thi hành công vụ, trừ trường hợp quy định tại điểm đ khoản 2 Điều này thì thuộc nhóm vũ khí thô sơ sẽ được điều chỉnh của Điều 306 BLHS, chỉ xử lý hình sự đối với tội sử dụng trái phép Vũ khí thô sơ khi đối tượng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc bị kết án về tội này chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.
Quá trình giải quyết vụ việc, vụ án thực tiễn có những trường hợp không thu được Dao là vật chứng của vụ án. Kiểm sát viên cần yêu cầu các đối tượng gây án mô tả lại những đặc điểm riêng biệt, vẽ lại hình dáng phương tiện gây án và cùng với bệnh án, kết luận giám định tổn hại sức khỏe, cơ chế hình thành thương tích để tiến hành trưng cầu giám định với nội dung sau: (1) Phương tiện gây án đó có phải là Dao có tính sát thương cao hay không?.
Tuy nhiên thực tiễn có vụ việc, vụ án việc sử dụng Dao để gây án có nhiều phương thức khác nhau, đa dạng ví dụ: Đối tượng gây án chỉ sử dụng sống dao hoặc chuôi dao (chọc, đập…) gây hậu quả tổn hại sức khỏe cho bị hại 03% thì trong trường hợp này có coi là sử dụng Dao có tính sát thương cao hay không. Theo quan điểm của tác giả thì trong trường hợp này không thể coi Dao có tính chất sát thương cao là Vũ khí quân dụng được bởi vì đối tượng đã không sử dụng đúng với công năng, tác dụng của Dao. Vì vậy, trong trường hợp này cơ quan tiến hành tố tụng cần trưng cầu giám định thêm nội dung: Phương thức sử dụng dao (ví dụ: dùng sống dao hoặc chuôi dao…) có tính sát thương cao hay không?.
Hình ảnh minh họa đối tượng sử dụng hung khí để gây thương tích
Hoặc có trường hợp một nhóm đối tượng chuẩn bị công cụ phạm tội như Dao sắc nhọn, kiếm để đi gây thương tích cho người khác nhưng đã bị phát hiện và ngăn chặn. Trong trường hợp này các đối tượng đang trong giai đoạn chuẩn bị phạm tội theo Điều 14 BLHS thì hành vi này sẽ bị xử lý theo khoản 6 Điều 134 BLHS, nhưng không bị xử lý về hành vi sử dụng trái phép Vũ khí quân dụng theo Điều 304 BLHS hoặc Điều 306 về hành vi sử dụng vũ khí thô sơ vì các đối tượng chưa sử dụng các loại Dao sắc nhọn, kiếm để gây thương tích hoặc gây rối trật tự công cộng hoặc chống đối cơ quan, tổ chức thực hiện nhiệm vụ hoặc người thi hành công vụ. Như vậy, chỉ xử lý các đối tượng về hành vi Sử dụng trái phép vũ khí quân dụng hoặc Sử dụng vũ khí thô sơ theo quy định tại Điều 304 hoặc 306 BLHS xảy ra một trong hai trường hợp: Phạm tội chưa đạt hoặc tội phạm hoàn thành.
Trên đây là quan điểm của tác giả rất mong các đồng nghiệp cùng nghiên cứu, trao đổi.
Tác giả: Nguyễn Minh Tiến - VKSND Khu vực 2 Hưng Yên