Trong thời gian qua, các tội phạm về xâm phạm sở hữu ngày càng gia tăng, phức tạp với phương thức thủ đoạn thực hiện tội phạm ngày càng tinh vi, hành vi phạm tội diễn ra một cách đa dạng và phức tạp, có dấu hiệu đặc trưng của tội này và cũng có cả dấu hiệu đặc trưng của tội khác dẫn đến quá trình giải quyết có những quan điểm khác nhau trong việc định tội. Trong phạm vi bài viết này việc phân định tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản và tội Cướp giật tài sản có ý nghĩa rất quan trọng. Qua đó xác định đúng tội danh, diện khởi tố bị can và hành vi nào là hành vi khách quan của cấu thành tội phạm, hành vi nào là hành vi liền trước hành vi khách quan, đảm bảo việc định tội đúng người, đúng tội, đúng mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, thông qua một vụ án cụ thể như sau:
.jpg)
Hình ảnh các đối tượng phạm tội Cướp giật tài sản
Do cần tiền tiêu xài cá nhân, Nguyễn V. H đã nảy sinh ý định chiếm đoạt tài sản bằng hình thức đưa thông tin giả, giao bán xe mô tô nhãn hiệu Honda Wave, biển số 89M2-XXX qua mạng xã hội Facebook để tiếp cận nhằm chiếm đoạt tiền của người mua. Tối ngày 20/6/2025, H đã chủ động liên lạc với A; N để nói chuyện về việc Lừa bán xe không giấy tờ, không giao xe và lấy tiền của người mua, đến ngày 30/6/2025 thì H liên lạc với Đ cùng nội dung trên.
Sau khi thỏa thuận với người mua là anh B. H và anh B thống nhất thực hiện việc giao dịch mua bán xe mô tô tại xã Y, tỉnh H với giá 6.000.000 đồng. Ngày 03/7/2025, khi gặp anh B, H tiếp tục đưa ra các thông tin giả là chiếc xe mô tô cần bán hiện đang để chỗ khác. Để anh B tin tưởng giao cho H số tiền 6.000.000đ, H đã đưa cho anh B chìa khóa và xe mô tô của Đ. Anh B đã đưa cho H số tiền trên, khi nhận được tiền, H liền lập tức đưa cho A và bảo A và N rời khỏi hiện trường trước. Sau đó để thuận lợi cho việc tẩu thoát và tách anh B ra khỏi A và N. H bảo anh B dùng xe mô tô của Đ đèo H và Đ đi đến khu vực cánh đồng ngô xã N.V. L. Tại đây, H không nói gì với ai và lấy dao trong túi quần H đã chuẩn bị từ trước đe dọa anh B để lấy lại chìa khóa xe mô tô để đưa cho Đ. Sau đó Đ điều khiển xe mô tô chở H tẩu thoát. Việc H mang dao đi tất cả những người đồng phạm khác đều không biết. Việc H và đồng phạm sẽ bị xử lý về tội gì, hiện nay còn có hai quan điểm khác nhau.
Quan điểm thứ nhất cho rằng: Hành vi của H và đồng phạm đã phạm tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 174 BLHS. Vì đây là một vụ án đồng phạm có sự thống nhất ý chí của tất cả các đồng phạm trong vụ án, đều hướng tới một mục tiêu xác định từ trước là chiếm đoạt tiền của bị hại thông qua hành vi gian dối. Nên các đồng phạm phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi của các đồng phạm trong vụ án. Trong đó H là đối tượng chủ mưu. H đã có thủ đoạn gian dối trước khi thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản. Bằng cách đưa ra thông tin gian dối bán xe mô tô với giá rẻ làm cho bị hại tin tưởng việc mua bán xe là có thật. Tại thời điểm anh B và H thực hiện giao dịch, anh B không thấy xe môtô của H cần mua bán đâu. Thì H tiếp tục củng cố lòng tin của anh B bằng cách đưa ra thông tin chiếc xe mô tô cần bán để ở chỗ khác và đưa chìa khóa cùng với xe mô tô của Đ cho anh B, để anh B tin tưởng giao cho H số tiền 6.000.000đ. Khi nhận được tiền thì H bảo với A và N điều khiển xe đạp điện rời khỏi hiện trường trước. Sau đó H bảo anh B điều khiển xe mô tô đưa H và Đ đi lấy xe bán, khi đến cánh đồng vắng H lấy con dao trong túi quần đe dọa anh B để lấy lại chìa khóa xe mô tô của Đ rồi cùng với Đ tẩu thoát. Tội phạm hoàn thành kể từ khi anh B tự nguyện giao số tiền 6.000.000 đồng cho H.
Quan điểm thứ hai (là quan điểm của tác giả): Hành vi của H và đồng phạm phạm tội Cướp giật tài sản theo quy định tại Điều 171 BLHS: Bởi vì cấu thành của tội Cướp giật tài sản được hiểu là hành vi công khai giật lấy tài sản của người khác hoặc đang trong sự quản lý của người có trách nhiệm quản lý về tài sản rồi nhanh chóng tìm cách tẩu thoát. Đặc trưng người phạm tội không có hành vi giấu diếm, che đậy và thực tế bị hại biết được người phạm tội đang thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản.
Trong vụ án trên H và đồng phạm có thủ đoạn đi liền trước hành vi khách quan của cấu thành tội phạm. Để thực hiện hành vi phạm tội, H đã có sự chuẩn bị trước là giao bán xe mô tô không có thật, đây là thủ đoạn gian dối để bị hại thấy H bán xe là có thật nhằm tạo niềm tin để H tiếp cận tài sản của anh B. Thời điểm H thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản, các bên đang thực hiện hành vi mua - bán tức là đưa tiền - nhận hàng. Việc chuyển giao tài sản giữa bị hại và H chưa hoàn thành. H chưa giao xe mô tô cho anh B nên số tiền 6.000.000 đồng vẫn trong tầm quản lý của bị hại mà H đã đưa cho đồng phạm khác số tiền trên để tẩu thoát. H còn tạo niềm tin cho bị hại tin rằng xe mô tô được bán đang ở chỗ khác để điều bị hại tách khỏi đồng bọn, rồi sau đó H đã tẩu thoát.
Trường hợp này, cần xác định xem hành vi nào là hành vi khách quan, hành vi nào là hành vi đi liền trước hành vi khách quan để định tội danh, không phải là hành vi khách quan trong cấu thành tội phạm. Trong vụ án này H đã dùng thủ đoạn gian dối để cho bị hại tin tưởng giao tiền nhưng ý thức của bị hại là tạm thời giao tiền để mong mua được chiếc xe mô tô, tức là bị hại vẫn quản lý, quan sát được tài sản của mình. Tình huống trên phải là tội Cướp giật tài sản với hành vi khách quan là chiếm đoạt được số tiền 6.000.000 đồng rồi H đưa cho đồng bọn nhanh chóng tẩu thoát.
Trên đây là quan điểm cá nhân của tác giả rất mong nhận được sự trao đổi, góp ý của các đồng nghiệp.
Tác giả: Hoàng Thị Phương Dung
Viện KSND khu vực 2- Hưng Yên